Có 2 hình thức cưỡng chế đất đó là: Cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất và cưỡng chế thực hiện quyết định kiểm đếm bắt buộc.
Theo Luật sư Nguyễn Thị Hồng Liên, Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư Tp.HCM, nhiều người dân cứ nghĩ mình đã khiếu nại quyết định thu hồi đất hoặc giá bồi thường đất thì chính quyền không được thu hồi đất của họ nhưng thực ra không phải như vậy.
Sự khác nhau giữa 2 hình thức cưỡng chế
- PV: Khi thu hồi đất có trường hợp chính quyền cưỡng chế kiểm đếm bắt buộc và cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất nhưng có trường hợp chỉ cưỡng chế một trong hai. Như vậy, thưa luật sư Luật Đất đai 2013 quy định ra sao về việc cưỡng chế kiểm đếm bắt buộc?
+ Luật sư Nguyễn Thị Hồng Liên: Chúng ta có thể hiểu đơn giản như sau: Cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất được thực hiện sau khi UBND cấp có thẩm quyền ra quyết định thu hồi đất và quyết định phê duyệt phương án hỗ trợ, bồi thường tái định cư, còn cưỡng chế kiểm đếm bắt buộc được thực hiện sau khi UBND cấp có thẩm quyền ban hành thông báo thu hồi đất. Luật Đất đai 2013 quy định, trường hợp người sử dụng đất trong khu vực có đất thu hồi không phối hợp với tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường và giải phóng mặt bằng (GPMB) trong việc khảo sát, điều tra, đo đạc, kiểm đếm thì UBMTTQ VN cấp xã, UBND cấp xã nơi có đất thu hồi và tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, GPMB tổ chức vận động và thuyết phục để người sử dụng đất thực hiện.
Thu hồi đất thi công dự án đường Tân Sơn Nhất, Bình Lợi, Vành đai ngoài. Ảnh: HTD
Theo đó, trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày được vận động và thuyết phục mà người sử dụng đất vẫn không phối hợp với tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, GPMB thì chủ tịch UBND cấp huyện ban hành quyết định kiểm đếm bắt buộc. Trong đó, người có đất thu hồi có trách nhiệm thực hiện quyết định kiểm đếm bắt buộc. Nếu người có đất thu hồi không chấp hành thì chủ tịch UBND cấp huyện ban hành quyết định cưỡng chế thực hiện quyết định kiểm đếm bắt buộc và tổ chức thực hiện cưỡng chế.
- Còn cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất thì sao, thưa bà?
+ Người có đất thu hồi phải chấp hành quyết định thu hồi đất khi quyết định thu hồi đất có hiệu lực thi hành và phương án hỗ trợ tái định cư, bồi thường đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt và được công bố công khai. Nếu người có đất thu hồi đã được vận động, thuyết phục nhưng không chấp hành việc bàn giao đất cho tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, GPMB thì chủ tịch UBND cấp huyện ban hành quyết định cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất và tổ chức thực hiện việc cưỡng chế theo quy định tại Điều 71 của Luật Đất đai 2013.
Còn về thủ tục, trình tự thực hiện cưỡng chế thu hồi đất thì trước khi tiến hành cưỡng chế đất, chủ tịch UBND cấp huyện quyết định thành lập ban thực hiện cưỡng chế. Cụ thể, ban thực hiện cưỡng chế sẽ đối thoại, vận động, thuyết phục với người bị cưỡng chế; trong trường hợp người bị cưỡng chế chấp hành thì ban thực hiện cưỡng chế lập biên bản ghi nhận sự chấp hành. Công tác bàn giao đất được thực hiện chậm nhất sau 30 ngày kể từ ngày lập biên bản. Nếu người bị cưỡng chế không chấp hành quyết định cưỡng chế thì ban thực hiện cưỡng chế tổ chức thực hiện cưỡng chế.
Đồng thời, ban thực hiện cưỡng chế có quyền buộc người bị cưỡng chế cùng với những người có liên quan phải ra khỏi khu đất cưỡng chế và tự chuyển tài sản ra khỏi khu đất cưỡng chế; trường hợp không thực hiện thì ban thực hiện cưỡng chế có trách nhiệm di chuyển người bị cưỡng chế và người có liên quan cùng tài sản ra khỏi khu đất cưỡng chế.
Nghĩa vụ thực hiện quyết định thu hồi đất
- Nếu như vậy thì người dân có quyền khiếu nại hay khởi kiện các quyết định liên quan đến việc thu hồi đất nhưng cùng với đó vẫn phải chấp hành việc giao đất cho chính quyền?
+ Chính xác. Theo Điều 204 Luật Đất đai 2013 thì người sử dụng đất và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến sử dụng đất có quyền khiếu nại hay khởi kiện quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính về quản lý đất đai.
Bên cạnh đó, Khoản 6 Điều 17 Nghị định 43/2014 của Chính phủ cũng quy định, người có đất thu hồi, cá nhân, tổ chức có liên quan có quyền khiếu nại về việc thu hồi đất theo quy định của pháp luật về khiếu nại. Tuy nhiên, khi chưa có quyết định giải quyết khiếu nại thì vẫn phải tiếp tục thực hiện quyết định thu hồi đất và quyết định cưỡng chế thu hồi đất. Nếu cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết khiếu nại có kết luận việc thu hồi đất là trái pháp luật thì phải dừng cưỡng chế nếu việc cưỡng chế chưa hoàn thành; đồng thời, hủy bỏ quyết định thu hồi đất đã ban hành và bồi thường thiệt hại do quyết định thu hồi đất gây ra (nếu có).
Với trường hợp thu hồi đất có liên quan đến quyền và lợi ích của cá nhân, tổ chức khác trong việc sử dụng đất theo quy định của pháp luật khác có liên quan thì Nhà nước tiến hành thu hồi đất và cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất theo quy định mà không phải chờ cho đến khi giải quyết xong quyền, nghĩa vụ liên quan đến việc sử dụng đất giữa người có đất thu hồi và cá nhân, tổ chức đó theo quy định của pháp luật có liên quan.